Akü şarj konusuna başlamada önce şarj mı sarj mı yoksa şarz mı o konuyu netleştirelim. 🙂 TDK’daki sözlüğüe göre şarj. Orjinal kelime “charge”, Fransızca’dan geliyor, İngilizce’de de aynı şekilde yazılıyor. En önemli kısmı atladıktan sonra uzun süre kullanmadığımız akülerimizi nasıl şarj etmeliyiz ona bakalım.
Aküler’in nasıl çalıştığı ile ilgili bilgiyi “Aküler nasıl çalışır” adlı makalede anlatmıştım. Ayrıca “Akü seçimi ve kullanımı” adlı makalede de tekne için nasıl akü seçmeliyiz hakkında bilgi vermiştim son kısımda da nasıl şarj edileceğinden kısaca bahsetmiştim. Şimdi bu konuyu açalım biraz.
Bu makalede otomobil aküsü olsun, motorsiklet, solar panel veya tekne aküsü, tüm şarj sorunlarınıza cevap bulabileceksiniz.
Teknelerde hem motor için starter aküye hem de buzdolabı, ışıklar ve navigason cihazları için jel tipi aküye ihtiyaç duyarız. İki tip akü de zamanla kullanılmaya kullanılmaya zayıflar ve gerekli işlevi göstermezler. Denizin ortasında teknenizin el frenini çekip taksi çağırmayacağınıza göre akü konusuna (ve ayrıca motor bakımına) çok dikkat etmeniz lazım. Yelkenliler biraz daha şanslı 🙂
Sülfatlaşma
Uzun süre kullanılmayan ve dolayısıyla şarj olmayan akülerde sülfatlaşma denilen sorun başlar. Sulfatlaşma meydana geldiğinde akünün kapasitesi düşer ve dışarıdan takviye ile şarj etmeye çalışsanız bile sülfatlaşmadan dolayı tam olaraj şarj edemeyebilirsiniz, zamanla daha da kötüleşir ve hesapladığınız kullanım ömründen çok daha az kullanıp yenisini almanız gerekebilir.
Bu sorunu çözmek için belirli amper ve volt değerine sahip redresör kullanmak gerekir. Başka yöntemlerden de bahsedilse de en başarılı yöntem ve akü ustalarının da kullandığı yöntem budur. Akünüz bu duruma geldiğinde birkaç gün boyunca redresörde şarj ederler ve sülfatlaşma bu sayede düzelir, tabi eğer akünün durumu çok kötü değilse. Redresör ise bir nevi adaptördür, alternatif akımı doğrultarak doğru akıma DC’ye çevirir.
Kaç volt ve amperle şarj etmeliyim?
Bu işlemi yaparken eğer akünüz 12 volt ise 14 volta yakın voltajlarla şarj etmek gerekir. Amper olarak da 3 amper ile 8 amper arasında akünün tipine ve kapasitesine göre redresör seçmek gerekir.
Eğer akününüzü 12 voltluk bir adaptörler şarj etmeye kalkarsanız hiç etkisi olmaz hatta daha da kötü olur. Çünkü 12 voltluk aküler tam şarjda 12 Volt vermezler 12.7 volt hatta biraz daha üzerinde voltaj verirler. Voltaj şarj oranları aşağıdaki gibidir.
Akü ustalarında genellikle ayarlı redresörler vardır, akünün voltajına ve amperine göre doğru değerleri seçebilirler hatta birden fazla aküyü aynı anda şarj edebilecek kapasiteleri vardır.
Aküyü redresörle şarj ederken unutlulmaması gereken şey tahliye deliğinden çıkabilecek gazdır. Bu da parlayıcı etkiye sahiptir o nedenle mutlaka açık yerde veya havalanan yerde bu işlemin yapılması önerilir. Genellikle ustalar geceleri şarj işlemine ara verirler bunun nedenlerinden biri de budur.
Ne tip redresör?
Her akü için ayrı voltaj ve amper ayarlarına ihtiyaç olsada bu işin çok iyi optimize edilerek redresör ayarı yapıldığını sanmıyorum, bu nedenle siz de bu şekilde uygun bir adaptörler havalandırma uyarılarımı da dikkate alarak yapabilirsiniz.
Eğer akülerle sık sık sorununuz oluyorsa benim yaptığım gibi bu iş için tasarlanmış hazır ama kompakt bir redresör alabilirsiniz. Bu tip ürünlerde uzun süre bağlı unutsanız bile korumaları vardır, voltaj ve akımı otomatik ayarlarlar. Eğer elinizde bu iş için uygun bir adaptör yoksa, ve eliniz elektrik işlerine çok yatkın değilse biraz daha fazla ücret ödeyip hazır bir ürün alıp şarj işini kendiniz yapabilirsiniz.
Uyarılar!
Teknede bu işi yaparken tüm heçleri açmayı unutmayın, şarj süresince de içeride bulunmamaya özen gösterin. Akünün yağ, mazot gibi yanıcı maddelerle de temasda olmadığını kontrol edin!
Aküleri şarj ederken mutlaka bağlantılarını sökün ve birden fazla akü seri veya paralel bağlıysa mutlaka birbirinden ayırın ve ayrı ayrı şaj edin!
Şarj işlemi bitince cihaz uyarı verecektir veya adaptörle kendiniz yapıyorsanız voltajı kontrol edebilirsiniz. Uzun süre kullanmadığınız zamanlardan sonra yapacağınız bu tür yüksek voltlu ve amperli şarjlar sülfatlaşmayı eski formuna döndürmeye yardımcı olacaktır. Fakat unutmayın ki bu işlem akünüzün ömrünü olması gerektiğinden fazla uzatmaz. Sadece sülfatlaşma nedeniyle ömrü kısalan akünüzü eski performansına göndürmeye yardımcı olur. Akülerin fiyatları ve getir götür işlemlerindeki masrafı veya uğraşıyı düşündüğünüzde para vermeye değer bir ürün olduğunu düşünüyorum.
Aküler üzerindeki şarj indikatörü
Bazı akülerde yeşil, siyah ve şeffaf yanan bir gösterge bulunur. Yeşilse durumu iyi demektir ama hala şarj ihtiyacı olabilir uzun süre beklediyse, özellikle starter akülerde. Eğer gösterge siyahsa mutlaka şarj edilmelidir.
Eğer göstergeniz şeffaf renkteyse, o zaman şarj etseniz de tutması zordur, bu durumlarda genellikle saf su eklemeniz gerekecektir. Eski akülerde akü kapakları vardı ve buradan su takviye ederek kullanırdık. Yeni tip akülerde de bu sistem vardır ama ya üzeri etiketle kapatılmıştır ya da akünün üzerindeki kapağı çıkarmanız gerekmektedir. Eğer aküyü atmak istemiyorsanız her hücrenin kapağını açıp ayrı ayrı saf su ile doldurduktan sonra şarj etmeniz gerekmektedir.
Denizde daha riskli
Eğer akünüz eskiyse ve şarj etmenize rağmen sizi yolda bırakıp bırakmayacağınıza emin değilseniz, hiç riske girmeden değiştirin.
Akünün şarjı tutup tutmayacağını anlamanın en iyi yollarından biri, düzgün bir redresörle şarj edip 1 hafta kadar boşta bırakın. Sonrasında voltajı tekrar ölçün, eğer voltaj 12.6 voltun aşağısına geliyorsa o zaman değişim gereklidir, bu şekilde karar verebilirsiniz vaktiniz varsa. Akü göstergeleri de bazen bozulabiliyor o nedenle bu tür bir test oldukça yararlı olacaktır.
Unutmayın otomobil akünüz boşalırsa başka bir otommobilden takviye kablosuya şarj yapıp en yakın akücüye gidebilir, bir çekici çağrabilir veya otomobilinizi olduğu yerde bırakıp bir taksiye binerek sorununuzu giderebilirsiniz. Fakat denizin ortasında kaldığınız zaman fazla seçeneğiniz yoktur. O nedenle teknenizde solar panel, rüzgardan elektrik üreten bir cihazınız yoksa son derece sıkıntı yaşarsınız. Hatta bu cihazlar varsa ve motorun bağlı olduğu starter akü eğer şarj olamayacak kadar boşladıysa yine riskli bir duruma düşersiniz.
