Vinçler bir yelkenlide en çok işe yarayan ve en sık kullanılan mekanizmaların başında gelirler. Halatları daha kolay bir şekilde bir vinç kolu yardımıyla çekmemize yararlar.
Vinçlerin içindeki mekanik mekanizma sayesinde daha az güç harcayarak çok yük binen halatları kolayca çekebiliriz. Vinçlerin de kilit mekanizması vardır bu nedenle halatı vinçe ve kilit kısmına dolayıp bıraktığınızda halat kaymaz.
Çok değişik ebatlarda vinçler vardır ve genellikle çok büyük güçlere dayanıklıdırlar. Her zaman vinçler yardımıyla yelkenleri gerebilir ve ayarlarını yapabiliriz, çünkü yelkenli yol alırken yelkenleri şişik ve halatlar üzerinde çok büyük bir yük vardır, bu kadar büyük bir yükü ancak vinçler yardımıyla ayarlayabiliriz.
Vinçlerin en temel özelliği sadece saat yönüne halatı sarabilmenizdir, diğer tarafa halatı sardığınızda çalışmaz. Çünkü vinçlerin amacı sadece sarmaktır, vinç kolunu sağa veya sola da çevirseniz halatı saracaktır. Sağ ile sol arasındaki tek fark vites farkıdır aynı bisikletlerdeki vitesler gibi. Sağa doğru halatı daha hızlı sararız ama daha çok güç harcarız, artık gücümüzün yetmediği noktada sola doğru çevirerek vitesi küçültmüş gibi oluruz. Vites küçüldüğünde çevirme kolaylaşır ama halatın sarması azalır. Özetle hangi yöne çevirebiliyorsanız o yönü kullanmanız daha iyidir, çünkü yaptığınız şey aynıdır, halatı sarmak. Bir önemli nokta, hem vincin çalışabilmesi hem de güvenlik açısından vinç üzerine halatı en az 3 kez, çok yük binecekse 4 veya 5 kez doladıktan sonra vinci kullanmanız gerekir.
Vinç üzerinde halatı gevşetmek de sarmak gibi aynı sıklıkta yapılan bir uygulamadır, bunun için halatı vinçin üzerindeki kilit mekanizmasından kurtarıp hafif boşlamak gerekir. Vinç üzerine en az 3 kez dolanmış halat sayesinde vinç kilitinden kurtarsanız bile haltı elinizle tuttuğunuzda boşalması mümkün değildir. Bu nedenle her zaman halat üzerine en az 3 kez halatı dolayıp kullanmak çok önemlidir.
Aşağıdaki şekilde halatlar vinç üzerine saat yönüne 3 kez sarılmış ve daha sonra vinçin üst kısmında bulunan kilit mekanizmasına takılmış bir örneği görebilirsiniz. Sağında da vinçi hareket ettirdiğimiz vinç kolunu.
Vinç kolunun vinç üzerine oturduğu mekanizmayı anlamak çok önemlidir. Bunun nedeni çok dayanıklı malzemeden yapılan ve pahalı olan vinç kollarının sıklıkla denize düşürülmesi sorunudur. Bazı firmalar çok kuvvetli hafif materyalden yüzen vinç kolları da üretiyor ama fiyatları da ona göre pahalı. Her zaman yüzer bir vinç koluna denk gelemeyeceğimiz için bu mekanizmayı iyi anlamak ve denize düşürmemeye önem göstermeliyiz.
Öncelikle mekanizmayı anlatmaktan başlayalım. Aşağıdaki şekilde de görüldüğü gibi vinç kolları vinçlerin üzerine özel bir mekanizma ile geçerler. Vinç kolunu vinç üzerine taktığınızda vinç, vinç kolunu kitler ve geri çekmek isteseniz bile geri gelmez. Bu sayede yelkenli yana yatsa bile vinç kolu düşmez.
Vinç kolunu çıkarabilmek için aşağıdaki resimde görüldüğü gibi, kolun üzerinde bulunan mekanizmaya basmak veya mekanizmayı baş parmağımızla aşağıya doğru oynatmamız gerekir. Bu sayede kilitlenen mekanizma açılmış olur ve kolu yukarı çekerek kolayca kolu çıkarabiliriz.
Genellikle her teknede 2 adet vinç kolu vardır fakat 4 adet de vinç. Ve tek vinç kolu ile tüm yelkenli idare edilir (yarışların ve özel eğitimlerin dışında). Diğer vinç kolu yedek amaçlı teknenin alet bölümünde veya deposunda durur. Bunu güvenlik için yaparlar çünkü 2 vinç kolunu da kaybederseniz gerçekten işiniz çok zorlaşır.
Tek vinç kolu ile idare edebilmek için vinç ile işi biten kolu çıkarıp vinç kolunun havuzluktaki cebine koyar. Bu sayede hem kol vinç üzerinde kalmaz hem de diğer vinçlerde ihtiyaç olduğunda kolaylıkla alınabilinir.
Eğitimlerdeki genel kural ise hocadan hocaya değişebilir, bazı teknelerde 4 kol veya her iki tarafta 2şer kol da olabilir ve burada hoca nasıl isterse ona göre davranmak gerekir. Vinç kollarını düşürdüğünüzde tüm eğitimlerde onu öğrenci öder, bilginize. Bu nedenle de hocanın istediği gibi yapmak sizin lehinizedir.
Püf Noktası:
En çok yapılan yanlışlardan biride kolu takarken de güvenlik kilitine basılmasıdır. Vinç kolunu takarken hiçbir şeye basmayın direk takın sadece çıkarırken güvenlik kilitine basın ve çıkarın. Eğer kilite basıp takmaya çalışırsanız içerideki kilit mekanizmasını bir an için boşta olur ve ani bir sallantıda kol yerinden fırlar. Bu nedenle hiçbir şeye basmadan takın ve elinizle hafifçe yoklayın kilitlenmiş mi diye, bu basit kuralı uygularsanız vinç kolları ile sorun yaşamazsınız.
