Yelken seyrinde 5 temel seyir çeşidi vardır. Bunlar sırasıyla Orsa, Dar Apaz, Apaz, Geniş Apaz ve Pupa’dır. Her bir seyrin özelliği, rüzgar ile yaptığı açıdır. Teknenin rüzgarı aldığı açığa göre davranışı değişir ve en iyi performansı elde etmek için her seyirde yelkenlerin ayarını değiştirmek gerekir.
Aşağıdaki grafikte yelken seyirlerinin özetini görebilirsiniz:
Yelken yapılamayan alan dışında her rüzgar yönünde yol almak mümkündür. Yelken yapılamayan alana girildiğinde (rüzgara doğru gidildiğinde) ve yelkenler serbest durumdaysa teknenin hızı düşer, çoğu zaman tekneyi durdurmak veya duraksamak istediğimizde rüzgar üzerine gideriz. Pratikte yelkenleri açarken veya kapatırken rüzgarın yelkenler üzerindeki gücünü yok etmek için rüzgar üstüne gideriz veya denize adam düştüğünde yapılan manevralar sonucu rüzgarı tam karşıdan alacak şekilde denize düşen kişiye yaklaşır, kolayca kişiyi sudan alabiliriz.
Teknenin rüzgar alan kısmına “Rüzgar üstü”, diğer tarafına da “Rüzgar altı” denilir. Rüzgar üstü ve rüzgar altı kavramları, pusula ve yönlerden bağımsız, yelken seyrinde dümeni rüzgara doğru hangi yönde çevireceğimizi anlatması bakımından önemlidir. Ayrıca bu kavramlar “denizde çatışma” konusunda önceliklerin belirlenmesinde de kullanılır.
Tekneyi rüzgara doğru döndürmeye “yükselmek“, rüzgardan uzaklaştırmaya da “alçalmak” denir. Dümenci rüzgar ve seyir durumuna göre sık sık küçük derecede yükselip veya alçalabilir, amaç hem rotayı hem de yelken seyrine göre rüzgar açısını dengeleyebilmektir.
Yelken seyirlerinin daha detaylı açıklamaları aşağıdaki gibidir. Bu anlatımlarda ayrıca çok basit bir yön ayarlını kırmızı kılavuz tüy ile göstermeye çalıştım:
Orsa seyri – Close Houl
Orsa seyri, rüzgar üstüne doğru yapılabilen en yakın seyirdir. Bir başka değişle rüzgara doğru gidilebilecek en dar açıyla yapılan seyir.
Standart bir yelkenlide orsa seyri rüzgarla 450lik bir açıyla yapılır. Bu açı yelkenlinin kabiliyetlerine ve tasarımına göre düşebilir. Şekildeki mavi renkli ok rüzgarın yönünü gösterir.
Orsa seyrinde ana yelken ve cenova mümkün olduğu kadar gergindir. Rüzgar şekilde belirtilen 450lik açıdan gelir ve cenova kesinlikle teknenin dışına çıkmaz. Kırmızı ile gösterilen, çarmıh tellerindeki kılavuz tüy, ana yelkenin arkasını gösterir. Eğer bir şekilde rüzgarın geliş açısını göstergelerde göremiyorsanız basit olarak bu kırmızı tüy’e bakarak yelken ayarlarını yapabilirsiniz.
Eğer çarmıh tellerinde kılavuz tüyünüz yoksa basit bir şekilde yola çıkmadan bir tüy bağlayabilirsiniz, tüy yerine küçük bir bayrak bağlıysa bu da işinizi görecektir.
Dar Apaz Seyri – Close Reach
Dar apaz, rüzgara 600lik bir açı yaparak gidilen seyirdir. Genellikle orsa seyrine çok yakındır ve bu iki seyir karıştırılabilinir. Şekilde görüldüğü gibi dar apaz seyrinde hem cenova hem de ana yelken çok az teknenin dışındadır. Orsa seyrinde her iki yelken de teknenin içindedir.
Çarmıh telinde bulunan kılavuz tüy bu seyirde ana yelkenin ortasını gösterir. Doğru yelken ayarlarını buna göre düzeltebilirsiniz.
Apaz Seyri- Beam Reach
Apaz seyri, rüzgarı tam yandan aldığımız seyirdir, bir başka değişle rüzgara 900lik bir açı ile seyir yapılır. İki yelkende belirgin bir biçimde teknenin dışına doğru sarkıktır.
Kılavuz tüy tam direği gösterir, bu şekilde apaz seyirde olduğumuzu çok daha rahat bir biçimde anlayabiliriz.
Geniş Apaz Seyri – Broad Reach
Bu seyir, rüzgarı arkadan aldığımız iki seyirden birisidir. Rüzgarı yaklaşık 1350lik bir açıyla alırız. Yelkenler çok belirgin bir biçimde teknenin dışına doğru çıkar ve bombeleri belirgindir. Kılavuz tüy, flok yelkenin (veya cenova) tam ortasını gösterir.
Seyir olarak rüzgar arkadan esiyorsa kullanılır ve pupa seyirden daha kolay yelken ayarı yapılabildiğinden ve gidildiğinden genellikle daha çok tercih edilir. Bu seyirde en çok dikkat edilmesi gereken rüzgarın ani değişimlerinde istemsiz kavança yenme tehlikesidir. Bu nedenle dümenci, diğer seyirlere göre daha dikkatli olmalıdır. Ayrıca flok yelken ve rüzgar açısı iyi ayarlanmalıdır, özellikle az rüzgarda flok yelkeni sürekli şişkin tutmak zaman zaman zor olabilmektedir.
İstemsiz kavança yememek için kılavuz tüy flok yelkenin ortasından yukarıyı doğru göstermeye başlarsa dümeni yelkenlerin tersine kırmak gereklidir. Bunu bir refleks olarak öğrenmekte yarar vardır.
Pupa Seyir – Running
Pupa seyri, rüzgarın tam arkadan aldığımız seyirdir. Şekilde gösterildiği gibi yelkenler iki tarafa açık şekilde seyir yapılır, sadece ana yelken ve flok yelken ile yapıldığında bu seyre “ayı bacağı” seyri de denir. İngilizcedeki ismi “wing on wing” dir, bazen “butterfly” (kelebek) seyri de denir. Kılavuz tüy, yukarıyı gösterir.
Ayı bacağı seyri çoğu zaman rüzgarı kıçtan aldığımızda yeterli olmaz, bir başka değişle pupa seyrinde sadece ana yelken ve flok yelkenin kullanımı genellikle yetersizdir. Özellikle yarışlarda daha hızlı gidebilmek adına balon yelken de açılır. Balon yelkenin dışarıdan seyri çok keyifli olmasına rağmen, uzman bir ekip tarafından kullanılması gerekir. Balon yelken ve çeşitleri ayrı bir uzmanlık olduğundan burada detayları vermeyeceğim.
