Seyir fenerleri hava kararırken veya sis gibi görüşün net olmadığı havalarda karşıdan gelen teknenin boyunu, bir başka tekneyi çekip çekmediğini, nasıl bir tekne olduğunu ve hangi yöne ilerlediğini bize gösteren önemli işaretlerin başında gelir.
“Denizde Çatışmayı Önleme Tüzüğü” kapsamında uluslararası geçerli işaretlerdir ve Kural 20 ile Kural 31 arasında tüzükte açıklamaları verilmiştir. Bu detaylara Adalet Bakanlığının web sayfasından ulaşabilirsiniz: http://www.mevzuat.adalet.gov.tr/html/5122.html
Bu makalede resimli olarak bu kuralların üzerinden geçip, gece seyrinde hangi işaretin ne anlama geleceğini nasıl okuyacağınızı anlatmaya çalışacağım. Birçok kuralı yazmama rağmen bazı detayları pratikte kullanımı fazla olmadığı için değinmedim. Bu nedenle daha önce hiç okumadıysanız mevzuatı okumanızı tavsiye ederim.
Kurallara baktığınızda özellikle yedekleme, balıkçılık ve kontrolsüz gemilerdeki kurallar oldukça karışabiliyor. Okuyunca anlıyorsunuz, sınav için belki ezberleniyor ama aradan zaman geçince unutulması doğal. Ben en azından denizde hatırlamak için şu özet bilgilere dikkat ediyorum:
- 50 metrenin altında bir silyon feneri var 50 metreden büyükse iki silyon feneri var.
- Yanıp sönen ve her açıdan gözüken sarı veya yeşil ışık varsa balıkçı teknesi, çok uzağından geçmek lazım.
- İki veya üç kırmızı fener üst üste (arada beyaz da olabilir) manevrası kısıtlı tekne veya gemi, uzağından geç.
- Arkada sarı bir ışık varsa yedekleme yapıyor, arkasında uzun yedekleme halatı ve kontrolsüz tekne olabilir.
- Borda fenerlerinin ikisini birden görüyorsam ve ortada bir veya iki silyon feneri varsa, üzerime bir tekne veya büyük bir gemi geliyor. İki silyon feneri varsa 50 metreden büyük bir gemi.
- Borda fenerlerinin ikisini birden görüyorsam ve ortada silyon fenerlerinin dışında üst üste kırmızı fenerler varsa, manevra yeteneği düşük bir gemi üzerime geliyor.
Aşağıda tüzükte yer alan önemli kuralları, resimlerini ve açıklamalarını bulabilirsiniz. Açıklamalar resimlerden sonra yapılmıştır ve italik ile yazılan yazılar direk olarak tüzükten kopyalanmıştır.
Kural 21 -Tanımlamalar
(a) “Silyon feneri” deyimi: Teknenin baş – kıç orta hattı üzerine konulan 225 derecelik bir ufuk yayı üzerinde kesiksiz bir ışık gösteren ve teknenin her iki tarafında tam pruvadan itibaren kemerenin 22,5 derece gerisine kadar ışık gösterecek surette yerleştirilmiş beyaz bir fener anlamına gelecektir.
(b) “Borda fenerleri” deyimi: Her biri 112,5 derecelik bir ufuk yayı üzerinde tam pruvadan kendi tarafındaki kemerenin 22,5 derece gerisine kadar kesiksiz bir ışık gösterecek surette yerleştirilmiş sancak tarafında, yeşil, iskele tarafında kırmızı fener anlamına gelecektir. Boyu 20 metreden kısa teknelerde, borda fenerleri teknenin baş – kıç orta hattı üzerinde bulunan bir fanus içinde birleşik olarak taşınabilir.
(c) “Pupa feneri” deyimi: Olanağı kadar teknenin kıç tarafına yakın bir yere konulan, ufkun 135 derecelik bir yayı üzerinde kesiksiz beyaz bir ışık gösteren, tam kıçtan itibaren geminin her iki bordasında 67,5 derecelik bir ışık göstermek üzere yerleştirilmiş beyaz ışık veren bir fener anlamına gelecektir.
(d) “Yedekleme feneri” deyimi: Bu kuralın (c) paragrafında belirlenen “Pupa feneri” ile aynı nitelikte olan sarı ışık veren bir fener anlamına gelecektir.
(e) “Her taraftan görülür fener” deyimi: Ufkun 360 derecelik yayı üzerinde kesiksiz ışık gösteren bir fener anlamına gelecektir.
(f) “Çakar fener” deyimi: Düzenli aralıklarla dakika 120 veya daha fazla çakan bir fener anlamına gelecektir.
Kural 23 – Motorla Seyreden Tekne
50 metre den büyük olduğunda geminin başına doğru ek bir beyaz ışık ekleniyor.
Hava yastıklı hızlı giden tekneler, ek olarak tepede her açıdan görülebilen bir sarı çakar ışık taşırlar.
Boyu 12 metreden küçük olan kuvvetle yürütülen bir tekne her yönden görünür bir beyaz fener ve borda fenerleri gösterebilir.
Azami hızı 7 deniz milini geçmeyen, boyu 7 metreden küçük kuvvetle yürütülen bir tekne her yönden görünür bir beyaz fener gösterir. Eğer uygulanabilinirse aynı zamanda borda fenerlerini de gösterebilir.
Kural 24 – Yedekleme
Yedekleme yapan teknenin kıç tarafında sarı renkte yedekleme feneri yanar. Ayrıca tepede 2 adet beyaz silyon feneri bulunmalıdır. Yedeklediği teknenin boyu ve yedekleme halatının toplam uzunluğu 200 metreden fazla ise tepede 3 adet silyon feneri bulunur ve en iyi görünebilecek bir yerde eşkenar dörtgen bulunmalıdır.
Yukarıda çekerek yedeklemenin resimlerini görebilirsiniz. İterek veya bordadan yapılan yedeklemede de aynı kurallar geçerlidir fakat geceleyin görüntüleri farklı olacaktır. Örneğin bordalama şeklinde yedekleme yaparken sancak tarafına bakıldığında birbirine yakın iki yeşil ışık, borda fenerleri olarak görülecektir.
Kural 25 – Yelkenli Tekneler
Yelkenli teknelerde hem pupa hem de borda fenerleri yakılı olacaktır. 20m nin altındaki yelkenlilerde hem pupa hem de borda fenerleri direğin tepesinde olabilir. Bunun dışında yol alan yelkenliler borda fenerlerinden ayrı olarak direğin en tepesinde üstte kırmızı altta yeşil olarak iki fener taşıyabilirler, bu fenerler her yerden görülecek şekilde olmalıdır.
Boyu 7 metreden kısa olan bir yelkenli tekne uygulayabildiği takdirde yukarıda bahsedilen borda ve pupa fenerlerini gösterecektir, fakat gösteremezse çatışmayı önleyecek kadar yeterli bir sürede gösterilmek üzere bir elektrikli cep fenerini veya beyaz bir ışık gösteren ve yanık halde bulunan bir feneri el altında hazır bulunduracaktır.
Yelkenle seyreden ve aynı zamanda makine ile de yürütülen bir tekne baş tarafında ve ufkun her tarafından en iyi görülebilecek bir yerine sivri ucu aşağı doğru olan bir koni gösterecektir.
Kural 26 – Balıkçı Tekneleri
Trol kullanan teknelerle ilgili… (yeşil fener taşırlar)
Balıkçılık takımı olarak tarama ağları veya diğer takımları kullanarak su içinde sürükleme anlamına gelen trol çekme işiyle uğraşan bir tekne;
(i) Üstteki yeşil alttaki beyaz renkte olan ve dikey bir doğru üzerinde bulunan ve ufkun her tarafından görülür iki fener veya dikey bir doğru üzerinde ve biri diğerinin üstünde tepeleri birbirine bitişik iki koni gösterecek, boyu 20 metreden kısa olan bir tekne, bu şekiller yerine bir sepet gösterebilecektir.
(ii) Ufkun her tarafından görülen yeşil fenerin üstünde ve gerisinde bir silyon feneri gösterecek ve boyu 50 metreden kısa olan bir tekne böyle bir feneri göstermek zorunluluğunda olmayacak fakat isterse gösterebilecektir.
(iii) Su üzerinde yol alırken bu paragrafta belirtilen fenerlere ek olarak borda fenerlerini ve bir pupa fenerini gösterecektir.
Trol dışında balıkçılıkla ilgili… (kırmızı fener taşırlar)
(i) Üstteki kırmızı, alttaki beyaz renkte olan ve dikey bir doğru üzerinde bulunan, ufkun her tarafından görülür iki fener veya dikey bir doğrultuda ve biri diğerinin üstünde tepeleri birbirine bitişik iki koni gösterecek, boyu 20 metreden kısa olan bir tekne bu şekil yerine, bir sepet gösterebilecektir.
(ii) Denize döşedikleri takımlar tekneden yatay olarak 150 metreden daha açığa doğru uzandığı takdirde, takımlar doğrultusunda ufkun her tarafından görülür beyaz bir fener veya tepesi yukarı doğru olan bir koni şekli gösterecektir.
(iii) Su üzerinde yol alırken, bu paragrafta belirtilen fenerlere ek olarak borda fenerlerini ve pupa fenerini de gösterecektir.
Kural 27 – Kumanda Altında Bulunmayan veya Manevra Gücü Kısıtlı Olan Tekneler
(a) Kumanda altında bulunmayan bir tekne:
(i) En iyi görülebilecek yerde dikey bir doğru üzerinde ufkun her tarafından görülür iki kırmızı fener,
(ii) En iyi görülebilecekleri yerde, dikey bir doğru üzerinde iki küre veya benzeri şekilleri,
(iii) Su üzerinde ilerlerken, bu paragrafta belirtilen fenerlere ek olarak, borda fenerleri ve bir pupa feneri gösterecektir.
(b) Mayın temizleme faaliyetleri ile uğraşan bir tekne dışında manevra gücü kısıtlı bir tekne:
(i) En iyi görülebilecekleri bir yerde dikey bir doğru üzerinde her yönden görünür, üç fener gösterecektir. Bu fenerlerden en üstteki ve en alttaki kırmızı, ortadaki beyaz olacaktır.
(ii) En iyi görülebilecekleri bir yerde, dikey bir doğru üzerinde üç şekil gösterecektir. Bu şekillerden en üstteki ve en alttaki küre, ortadaki eşkenar dörtgen şeklinde olacaktır.
(iii) Su üzerinde ilerlerken alt paragraf (i)’de belirtilen fenerlere ek olarak, bir silyon feneri ya da fenerleri ve borda fenerleri ile bir pupa fenerini gösterecektir.
(iv) Demirli iken bu Kuralın (i) ve (ii) sayılı alt paragraflarında belirtilen fenerler veya şekillere ek olarak, 30 uncu Kuralda belirtilen fenerleri ve şekli gösterecektir.
(c) Rotasından saptırma gücü bulunmayan ve yedekleme işi ile uğraşan, bir tekne, belirtilen fenerler veya şekillere ek olarak, yedekleme kuralında belirtilen fenerleri veya şeklileri gösterecektir.
(d) Tarama veya su altı işleri ile uğraşan bir tekne manevra yapabilme gücünü kısıtlı olduğu zamanlarda, bu kuralda belirtilen fenerler şekilleri gösterecek ve ve engel mevcut olduğu zamanlarda da bunlara ek olarak:
(i) Engelin bulunduğu tarafı işaret etmek üzere dikey bir doğru üzerinde her yönden görülür iki kırmızı fener veya iki küre;
(ii) Diğer teknenin geçebileceği tarafı işaret etmek üzere, dikey bir doğru üzerinde her yönden görünür iki yeşil fener veya iki eşkenar dörtgen.
(iii) Demirli iken Kural 30’da belirtilen fenerler ya da şekller yerine bu paragrafta belirtilen fenerler ya da şekilleri gösterecektir.
(e) Dalgıç işleri ile uğraşan bir tekne yukarıda (d) paragrafında belirtilen fenerleri ve şekilleri göstermesi pratik olmadığı hallerde aşağıdakiler gösterilecektir.
(i) Dikey bir hat üzerinde her yönden görünür üç fener teknenin en iyi görünen bir yerinde gösterilecektir. Bu fenerlerin en üst ve alttaki kırmızı, ortada bulunan ise beyaz olacaktır.
(ii) Uluslararası kodunun “A” flamasının yüksekliği 1 metreden az olmayan bükülmez sağlam bir eşi gösterilecektir. Bu flamanın her yönden görülebilmesi için tüm önlemler alınacaktır.
Kural 28 – Su Çekimleri Nedeniyle Seyirleri Kısıtlı Olan Tekneler
Su çekimleri nedeniyle seyirleri kısıtlı olan tekneler 23 sayılı Kuralda kuvvetle yürütülen tekneler için belirtilen fenerlere ek olarak, en iyi görülebilecek bir yerde, ufkun her tarafından görülen ve dikey bir doğru üzerinde bulunan üç kırmızı fener veya bir silindir gösterebilir.
Kural 29 – Kılavuz Tekneleri
(a) Kılavuzluk görevi ile uğraşan bir tekne:
(i) Direk başı veya direk başına yakın bir yerde her yönden görünür ve dikey bir doğru üzerinde üstteki beyaz, alttaki kırmızı olan iki fener,
(ii) Seyir halinde olduğu zaman bunlara ek olarak, borda fenerleri ile bir pupa feneri,
(iii) Demirde iken alt paragraf (i) de belirtilen fenerlere ek olarak Kural 30 da demirde bulunan tekneler için belirtilen fener, fenerler ya da şekiller gösterilecektir.
(b) Bir kılavuz teknesi kılavuzluk görevi ile uğraşmadığı zaman kendi boyundaki benzeri bir tekne için belirtilen fenerler veya şekilleri gösterecektir.
Kural 30 – Demirli ve Karaya Oturmuş Tekneler
(a) Demirli olan bir tekne en iyi görülebilecek bir yerinde:
(i) Baştarafında, ufkun her tarafından görülen bir beyaz fener veya bir küre,
(ii) Kıç veya kıç tarafa yakın bir yerinde ve alt paragraf (i) de belirtilen fenerden daha az yükseklikte ufkun her tarafından görülen bir beyaz fener,
gösterecektir.
(b) Boyu 50 metreden daha kısa olan bir tekne bu kuralın (a) paragrafında belirtilen fenerler yerine en iyi görülebilecek bir yerinde ufkun her tarafından görülen bir beyaz fener gösterebilir.
(c) Demirli bir tekne isterse ve boyu 100 metre ve daha uzun olan bir tekne zorunlu olarak güvertelerini, sağlanabilen iş veya buna eşit ışıklarla aydınlatacaklardır.
(d) Karaya oturan bir tekne bu kuralın (a) veya (b) paragraflarında belirtilen fenerleri gösterecek ve bunlara ek olarak, en iyi görülebilecek yerlerinde,
(i) Dikey bir doğru üzerinde, ufkun her tarafından görülen iki kırmızı fener,
(ii) Dikey bir doğru üzerinde üç küre,
gösterecektir.
(e) Boyu 7 metreden kısa olan ve dar bir kanal veya geçit içinde veya demir yerinde ve diğer teknelerin normal olarak seyir yaptığı alanlarda veya bunlara yakın yerlerde olmamak üzere demirlemiş olan bir tekneden bu Kuralın (a) ve (b) paragraflarında belirtilen fenerleri ve şekilleri göstermesi istenmeyecektir,
(f ) Boyu 12 metreden küçük olan bir tekne karaya oturduğu zaman bu Kuralın (d) (i) ve (ii) alt paragraflarında belirtilen fenerleri ve şekilleri göstermesi istenmiyecektir.
