Ana Sayfa Eğitim Rüzgarlar nasıl oluşur ve ölçülür?

Rüzgarlar nasıl oluşur ve ölçülür?

9760

Yüksek basınçlı alanlardan, alçak basınçlı alanlara doğru hareket eden yatay yönlü hava hareketlerine rüzgar denir. Bir başka değişle, rüzgar iki nokta arasındaki basınç farkından dolayı oluşur ve bu basınç farkı azalıncaya kadar rüzgar esmeye devam eder.

Rüzgarın hızı ölçen cihazın adına anemometre denir. Rüzgarın yönünü ölçen cihazın adı ise anemoskop’tur.

Rüzgarlar yüksek basınçtan alçak basınca düz bir hatta ilerlemezler. Rüzgarların yönünü, hızını belirleyen bazı faktörler vardır:

  • Basınç Kuvveti

Rüzgarı oluşturan kuvvettir ve iki nokta arasındaki fark ne kadar fazla ise rüzgarın hızı o kadar şiddetli olur.

  • Koriolis Kuvveti (Coriolis Force)

Koriolis kuvveti, dünyanın dönmesiyle oluşan bir kuvvettir ve dünyanın dönüş hızı ve enlemle ilişkilidir. Ekvatorda koriolis kuvveti yokken kuzeye veya güneye doğru gidildikçe kuvvet artar.

Koriolis kuvvetinin en ilginç yanı, Kuzey Yarı Küre’de sağa, Güney Yarı Küre’de sola saptırmasıdır. Bu nedenle Kuzey Yarı Kürede rüzgarı hareket yönünün sağına, Güney Yarı Küre’de ise rüzgar yönünün soluna saptırır. Bundan dolayı rüzgarlar dairesel hareket yaparlar.

  • Merkezkaç Kuvveti

Bu kuvvet genellikle rüzgarlarda veya fırtınalarda etkili değildir, çünkü basıncın çapı çok geniştir. Merkezkaç kuvveti tayfun ve kasırga gibi çok şiddetli rüzgarlarda etkilidir.

  • Sürtünme Kuvveti

Yerin yapısına bağlı olarak rüzgarın hızını sürtünme kuvveti azaltabilir. Denizde sürtünme etkeni olmadığında deniz üzerindeki rüzgarlarda etkili değildir.

 

Rüzgar Yönleri

Türkiye’de rüzgar yönlerini bilmek pratikte çok önemlidir. Çünkü hava tahminlerinde rüzgarın adı okunur ve sizinde rüzgarın nereden estiğini anlamanız gerekir. Türkiye’de özellikle Marmara’da en etkili rüzgar poyraz ve lodos’dur. Uluslararası denizcilikte ise rüzgarlar geldikleri yöne göre adlandırılır. Örneğin kuzeyden esen rüzgara “kuzey rüzgarı” denir.

Rüzgarın yönlerine hızı ulaşabilmek için Dümenbaşı’ndaki “Rüzgar Yönleri” adlı bölüme bakabilirsiniz.

Bofor Sıkalası (İng. Beaufort Scale)

Rüzgar hızının tam ölçülemediği zamanlarda özellikle rüzgarın denize olan etkisini ölçebilmek adına İrlandalı Amiral Francis Beaufort tarafından 1805 yılında geliştirilmiştir. Bofor skalası 0 ila 12 arasında 13 ayrı kademeden oluşmuştur.

Bofor skalasının denizcilikte çok önemli bir yeri vardır. Deniz taşımacılığında geminin büyüklüğüne göre belirli denize çıkma kıstasları vardır. Örneğin bazı feribotlar 8 bofor ve üzerinde bir havada denize açılamaz. Daha küçük teknelerde bu 6 bofor ve üzerinde olabilir. Bu şekilde ciddi ve anlaşılabilir bir standart oluşturulmuştur.

Rüzgar hızına göre yapılacak bir düzenleme ciddi sıkıntılara sebep olabilirdi, örneğin bir yere yetişmek istiyorsunuz rüzgarın hızı 33 deniz mili ile 35 deniz mili arasında değişiyor. Eğer 34 deniz mili ve sonrasında çıkılmaz denilseydi ara ara 33’e düştüğünde kaptana neden çıkmıyoruz hava uygun denilebilinirdi. Halbuki, belirli aralıklarla alınan ortalamalarla hesaplanan bir ölçek hem daha anlaşılır hem de itirazlara veya tereddütlere yer vermeyecek şekildedir.

Deniz milindeki rüzgar hızını bofor tablosuna şu şekilde çevriebilirsiniz:

Bofor ölçeği = (rüzgar hızı + 10) / 6

Örneğin; rüzgarın hızı 20 deniz mili ise, bofor ölçeğinde karşılığı = (20 + 10 ) / 6 = 30 / 6 = 5 bofor dur.

Bofor tablosuna ulaşabilmek için Dümenbaşı’ndaki “Bofor tablosu” adlı bölüme bakabilirsiniz.