Tramola atmak ile ilgili teorik bilgileri “Rüzgara doğru bir rotaya gitmek ve tramola” adlı makalede açıklamıştık. Şimdi biraz daha gözümüzde canlandırmaya ve tekne personelinin adım adım ne yapması gerektiğini açıklamaya çalışacağız.
Öncelikle temel olarak yapılan işin ne olduğunu aşağıdaki videodan izleyelim. Videoda sol üst köşede mavi ve kırmızı oklarla rüzgarın gelişi yönünü görebilirsiniz. Mavi ok, gerçek rüzgarı (true wind), kırmızı ok ise zahiri rüzgarı (apparent wind) gösteriyor. Diğer tabloda ise “app. wind dr.”, zahiri rüzgarın açısını gösteriyor. Buna göre -45 derece civarındaki zahiri rüzgar +45 derece civarına gelecek ve biz 90 derece dönmüş olacağız. Dönüş yaparken rüzgar tam önden gelirken yelkenlerdeki yapraklanmalara dikkat edin. Yaptığımız yelken seyri ise orsa, bundan dolayı rüzgarla yaptığımız açı 45 derece civarında, ana yelkenin teknenin kıç omuzluklarını geçmediğine dikkat edin.
Tramola atarken yaptığımız 2 ana işlev var:
1- Dümeni tam ters kontraya aynı açıyı yakalayacak şekilde çevirmek (dümencinin görevi)
2- Ana yelkeni ve flok yelkenini diğer kontradan rüzgar alacak şekilde ayarlamak.
Tüm bu süreçte en önemli konu senkronizasyondur. Özellikle yarışlarda bağrışmaların nedeni senkronizasyonu yakalamak için birbirlerini uyarmalarıdır (veya yakalayamadıkları için birbirlerine kızmaları). Senkronizasyona dikkat etmemizin en önemli nedeni yelkenli rüzgarı 45 dereceden dar bir açıyla alırken yelkenlerin yapraklamaya başlamasıdır. Bu durumda ve yelkene güç veren tüm kuvvetlerin (Bernoulli kuralı işlemez) ortadan kalkmasıyla hızımız düşer. Bu nedenle mevcut hızla biran önce diğer kontraya geçip tekrar yelkenleri gerdirmek ve tekrar hız kazanmak esas amaçtır.
Orsa veya dar apaz seyriyle atılan tramolalarda ana yelken gergin bir durumda olduğundan genellikle ana yelken tayfasına pek fazla bir iş düşmez. Esas koordinasyon dümenci ve floklardan sorumlu tayfaların koordinasyonudur. Şimdi adım adım yapılacakları sıralayalım:
Tramola prosedürü:
– Öncelikle kaptan tramola atılacağını belirtmek için ve herkesin hazır olması için “alesta tramola” diyerek tüm ekibi uyarır, alesta “hazır” anlamına gelir. İngilizcede bu söz daha basit ve anlaşılırdır (Ready Tacking).
– Daha sonra tüm ekip tek tek “alesta” der (ing ready) ve kaptana her an tramola yapabileceğini belirtir.
– Kaptan ardından tramola diyerek tramolayı başlatmış olur. Dümenci dümeni diğer kontradan rüzgarı almak üzere rüzgar üzerine kırar. Burada önemli olan noktaların başında tramola atmadan önce teknenin hızının yeterli olmasıdır. Eğer hız yeterli değilse gerekli trim ayarları yapıldıktan sonra olabilecek en yüksek hızla tramola atmak gereklidir.
– Dümencinin dümeni rüzgar üzerine kırmasıyla birlikte tekne hızla dönmeye başlar. Bu aşamada flok yelkenlerden sorumlu tayfalardan rüzgar üzerindeki tayfa flok ıstokasını vince sarmaya, rüzgar altındaki ise flok ıstakasını vinçten bırakmaya hazırdır.
– En kritik zaman, flok ıstakasını bırakacak kişinin zamanında bırakmasıdır. Diğer saran tayfa diğer tayfanın bırakmasını beklediğinden bırakacak kişi tam zamanında bırakmalıdır ve daima flok yelkene bakarak zamanlamayı ayarlamalıdır. Erken bırakılan flok ıstakası, flok yelkeninin erken pırpırlanmasına ve güç kaybetmesine yol açar. Bunun için doğru zamanlama flok yelkeninin üzerinde yük tam kalktığında bırakılmasıdır. Bu sayede mümkün olduğu kadar rüzgar üzerindeki alanda rüzgardan yararlanırız.
– Diğer flok tayfası ise, hızla flok yelkenini sarar, vince kilitler ve gidilecek seyre göre flok yelkeninin gerginliğini ayarlar. Bu aşamada saran flok tayfası çok hızlı şekilde yelkeni (biraz gevşekte olsa) sarıp vince bağlamalıdır. Bunun için vinç kolu ile flok ıstakasını sarmak büyük vakit kaybettirir, genellikle önce el ile hızla ıskatanın boşu alınır vince 3 veya 5 kez dolanıp kilitlenir. Ardından hemen vinç kolunun yardımıyla flok yelkenin gerilmesi gereklidir. Pratikte en çok zorlanılan kısım vinç kolu vinç üzerindeyken ıskatanın vince sarılmasıdır. Bazıları vinç kolsuz halatın boşunu alıp kitler ve sonra hızla vinç kolunu takarak son ayarları yapar, bazıları ise vinç kolu vincin üzerineyken bunu yapar, iki yöntemde kullanılabilinir yeter ki hızlı ve hatasız olsun. Bazı durumlarda vinç kolunun yeterli olmaması tayfalar arasında vinç kolu aktarımında da bir senkronizasyon gerektirir.
– Flok tayfaları flok yelkeni ile uğraşırken dümencinin en önemli görevi 90 derece dönüp o açıda tekneyi yola sokmaktır. En çok yapılan hataların başında az dönmek (yelken yapılamayan alanda kalınır) veya fazla dönmek ve sonra toparlamaya çalışmak. Her iki hatada hız kaybettirir bu nedenle dümencinin bir gözünün göstergelerde diğer gözünün ise kerteriz alarak nasıl bir manevra yapacağını anlaması için dışarıda olması gerekir. Kerteriz alarak 90 derece döndüğünde hangi doğrultuda gitmesi gerektiğini hesaplamak ve bunu göstergelerle doğrulamak en ideal yöntemdir. Çünkü çoğu zaman göstergeler ani tepki vermez ve sadece göstergeler bakarak dönüş yaparsanız fazla dönüp tekrar rüzgara üstüne dönemeye çalışırsınız ve bu süreçte bocalayabilirsiniz.
– Ana yelkenci orsa ve dar apazda hemen hemen hiçbir şey yapmaz. Apaz seyirde gerektiği taktirde ana yelkeni biraz gerer ve tramola sonrası yine aynı açıya getirir. Bu şart olmamakla birlikte esas amaç ana yelkenin hızla diğer kontraya geçmemesidir. Orsa ve dar apazda genellikle yeterince gergin olduğundan genelde pek fazla iş düşmez.
